Kıymetli okurlarım bu hafta, yörede oynanan oyunlara eşlik eden  sazlarla ilgili bilgi vereceğim. Hadi gelin kemençeyle başlayalım.

1.KEMENÇE

Horon nasıl sadece bir eğlence demek değilse, Kemençe de bir eğlence  aleti değil, Türk Halk bilimi adına konuşan bir ağızdır. Kemençe Karadeniz insanının tercümanıdır.

Karadeniz bölgesinde Ordu, Giresun-Trabzon ve Rize illeri içerisinde görülmektedir. Rize'nin Pazar ilçesinden itibaren yerini Tulum-Zurna ‘ya bırakır.

Kemençe başlı başına bir sanat ve oldukça zor bir çalgıdır. Ayakta ve oturularak çalınır. Yörenin oyununa ve türküsüne uymak için çok seri parmak, kol ve bilek hareketi isteyen bir çalgıdır.

Kemençenin en önemli özelliği iki sesli çalınmasıdır. Bu da yayı iki tele birden sürterek ve bir parmağı iki telin üzerine basmak suretiyle olur. Melodiye göre dörtlü, altılı, yedili ve daha başka aralıklarda kullanılır.Normal akortdu, (Re-La-Mi) bir kemençede "Re" teli üzerinde bir melodi çalarken genellikle "La" teli açık olarak kullanılır. Telden tele geçişler yayla değil, baş kısmın bilek hareketiyle çevrilmesi suretiyle yapılır.

Kemençenin üç teli vardır. Dört ses aralığı ile akort edilir. İnce tele zil adı verilir. 0.25 mm. çapında çelik tel kullanılır. İkinci tel önceleri bağırsaktan yapılırdı ve buna sağır tel adı verilir. Şimdilerde 0.30 mm çapında çelik tel kullanılır. Üçüncü bam teli olarak bilinir ve sırma teldendir.

1m Kemençede görülen akord çeşitleri2, ince telden kalın tele doğru

KEMENÇENİN YAPISI

55-60 cm. uzunluğunda, 3 cm. yüksekliğinde, eni sap kısmına yakın yerde 6 cm. baş kısmında 9 cm.dir. Gövdesi ardıç, dut, dişbudak, sarmaşık, kiraz ve erik ağacından içi oyularak yapılır. Gövde üzerine yapıştırılan kapak yörede sakız ağacı olarak bilinen çam ağacından yapılmaktadır. Ağaç dik olarak 2-3 mm kalınlığında dilimlenir. Elde edilen kapak (Hartama) ılık suda bir süre bekletildikten sonra yuvarlak bir boruya bağlanarak üç günbekletilir. Hartama üzerindeki damarların birbirine yakın olması istenir. Bu kemençe sesinin güzel ve tok çıkması içindir.

Kapak üzerinde birbirine paralel 5-6 cm uzunluğunda iki oluk vardır.Kapağın içinden (iki oluk arası) gövdeyi birbirine bağlayan sesin daha iyi çıkması ve kapağın içeriye çökmesini önleyen can direği vardır.

Yay 55 cm uzunluğunda abanoz ve fındık çubuğundan yapılır. Atın kuyruk kısmındaki kıllardan oluşan yaya, sürtünmeyi arttırmak için reçine sürülür.

Selim CİHANOĞLU

 Başöğretmen

 Halkbilimci

Araştırmacı- Yazar

 Koleksiyoner